BAJRAMI PA XHAMI. Mapo, 21.10.2013

Kishte vite që premtohej politikisht se Komuniteti Mysliman i Shqipërisë do lejohej administrativisht të kishte një xhami në Qëndrën e Kryeqytetit. Komuniteti Mysliman, në dimensionin e objekteve të kultit, do barazohej me dy komunitetet e tjera fetare kryesore. Prej vitesh, tashmë, Komuniteti Katolik dhe Komuniteti Ortodoks e kanë një “privilegj” të tillë, të materializuar në zonat më evidente të qëndrës së Kryeqytetit. Komuniteti Mysliman, akoma. Vetëm disa muaj më parë, KKT-ë e drejtuar nga Kryeministri Berisha, i barazoi ‘me letra’ myslimanët Tiranë-formues, me dy besimet e tjera. Ai, firmosi një leje për ndërtimin e një xhamie te re në zonën qëndrore të Tiranës. Gjë shumë e mirë kjo, jo vetëm si një e drejtë e Komunitetit për të ushtruar veprimtarinë e tij të besimit, por, edhe si një veprim konkret qeverisës për të kontribuar në harmoninë fetare kaq shumë të ligjëruar në Shqipërinë post-komuniste. Nëpërmjet një “mbledhje në bunker” (sikurse do ta përkufizonte një analist i njohur një mbledhje që ishte shumë larg të qënit e hapur sikurse ligji detyron), KKT-ë e re e drejtuar nga Kryeministri Rama vendosi “shfuqizimin e një pjese të lejes” së dhënë nga para-ardhësja e saj. Kryeministri I ri, firmosi gjithashtu. Shfuqizoi pjesën e zhvillimit polifunksional që i bashkëngjitej zhvillimit të objektit të kultit dhe që ishte e rëndësisë eksistenciale për këtë të fundit. Është kështu sepse në bazë të një marrëveshje gjithëpërfshirëse xhamia është propozuar të vendoset edhe në truallin e ofruar nga pronarët e zhvillimit polifunksional. Dhe c’vlerësimi i një pjese të marrveshjes, drejton pashmangshmërisht në c’vlerësim e të gjithë marrveshjes. Kjo është një e vërtetë teorike absolute, e cila vërtetohet praktikisht edhe nga deklarata konkrete e përfaqësuesit të pronarëve të truallit të dhuruar me kusht. Me një fjalë, nuk kemi më të njëjtin truall.
  Megjithëse qeverisja e re, përgjatë ligjërimeve mbi këtë temë, thekson se ka c’vlerësuar vetëm pjesën polifunksionale të ‘lejes së ndërtimit’, ‘de fakto’ ajo pranon se e gjithë leja nuk ekziston më, përderisa i është drejtuar Komunitetit Musliman me kërkesën për ‘riformulimit të projektit ndërtimor’. Pra, nuk paskemi më as të njëtin projekt ndërtimor. Duke i lënë ekspertët e fushave të tjera të debatojnë mbi cështjen nga kënvështrimi i sektorit të tyre dhe që mund të jetë e ndërlikuar, përsa i përket fushës së kontrollit të zhvillimit (lejedhënies ndërtimore), cështja është shumë e thjeshtë. Zhvillimi potencial është shfuqizuar në dy dimensione të tij. Në fakt, në dy dimensionet e tij të vetme, ndërtimore. Sikurse pozuam, objekti ndërtimor nuk ka të njëjtin truall dhe të njëjtin projekt ndërtimor, për t’u zhvilluar. Për konseguencë logjike dhe teknike, as me letra nuk kemi më një xhami. 
Ndërsa me letra nuk kemi një xhami, kemi një të tillë me vullnet politik. Të dyja palët nënvizojnë e theksojnë se xhamia duhet të ndërtohet. Biles dakortësojnë edhe për vendin ku duhet të lartësohet. Falë zotit, kemi tejkaluar edhe kundështinë për lokalizimin e objektit. Kujtoj se dy vjet më parë palët ishin të ndara. Por, cfarë na pengon atherë? Shumë e thjeshtë. “Terreni” jashtë ligjor që formon konteksin e cështjes, mbi vendimmarrjen. Të dyja palët, ndërsa ligjërojnë publikisht për cështje dytësore, nuk zënë në gojë thelbin. Përtej ligjërimit populist, se kush e do më shumë Komunitetin Mysliman, thelbi i palegjitimitetit të akteve është Autoriteti vendimmarrës. Po. Sepse. KKT-ë e sotme apo KRRTRSH-ë e djeshme, nuk mund të vendimmarri për lejedhënie në zonat urbane. Menaxhimi urban është një ‘funksion i veti’ i qeverisjes lokale. Ju kujtoj rastin e ‘Zogut të Zi’. Për atë cështje, Gjykata Kushtetuese është shprehur me vendim. Vendim, i cili nuk mund të jetë i ndryshëm për rastin e Xhamisë së Namazgjasë. Ky është thelbi. Por këtë thelb nuk mund ta parashtrojë elita politike. Qeverisja Qëndrore nuk mund të përcaktojë se Autoriteti vendimmarrës është problemi i vërtet i lejes së parë, sepse në të njëjtin nivel është bërë edhe vendimmarja e dytë. Nga ajo vet. Po kështu, Qeverisja Vendore nuk mund të përcaktojë si të pavlefshëm vendimarrjen e dytë për shkak të Autoritetit vendimarrës, sepse do të pozonin palegjitimitetin e vendimmarrjes së parë. Nga ajo vet. E kështu, ndërsa politika mban “pastër” veten, komuniteti i myslimanëve vazhdon të jetë i trajtuar në mënyrë të pabarabartë me komunitetet e tjera. Jemi realisht në të njëjtën pikë si para 23 vjetësh. Duam të kemi, por nuk dimë si ta menaxhojmë ligjërisht dëshirën. Ose dimë por nuk mundemi. Sidoqoftë, nuk e kemi. Duket se edhe Bajrami i sivjetshëm do të festohet pa Xhami të re. Biles as në ‘letër’.