Qytetet shqiptare, për nga mënyra e zhvillimit të tyre dhe produkti konkret i kësaj mënyre, janë ndër qytetet më të keq jetueshme që unë njoh. Sikur ky perceptim të kufizohej vetëm te unë ky nuk do ishte ndonjë problem apo cështje në diskutim. Por, niveli i lartë i kritikës dhe përfshirja e gjerë e opinionit publik, është i tillë që të bën të besosh, se nëse ka një gjë për të cilën shqiptarët bien dakort është gjëndja e papranueshme e qëndrave të banuara shqiptare. Arsyet që cuan në një realitet të tillë i përkasin një spektri shumë të gjërë. Ato fillojnë nga zhvillimi i paplanifikuar i qyteteve tona, te fragmentarizimi i zhvillimit. Nga administrimi i keq i zhvillimit ndërtimor te atomizimi i interesave të komuniteteve. Nga vendimarrjet preferenciale të administratave, te dëshira e madhe për tu pasuruar brenda natës. Një listë të gjatë arsyesh mund të krijonim në këtë rast, për shumicën e të cilave është folur shpesh dhe gjatë. Por, nëse e observon më thellë problematikën e gjëndjes ekzistuese dhe shkaqet që cuan te kjo pasojë do të gjesh se ka dy argumente që duket se askush nuk i prek.
.jpg)
Dy reformat liberale të pronësimit të banesave të implementuar dhe në implementim e sipër nga qeverisjet Shqiptare të viteteve të tranzicionit. E kam fjalën për reformën e privatizimit të stokut socialist/të përbashkët të banesave, e bërë me një ligj të viti 1992, dhe reformën e legalizimit të ndërtimeve informale që ka filluar me një ligj në vitin 2004 dhe vazhdon. Ndërsa pritet që Kuvendi i Shqipërisë të miratoj një ligj tjetër këtë muaj. Nga reforma e parë përfituan rreth180 mijë familje shqiptare që banonin me qira simbolike në banesa shtetërore. Ndërsa nga reforma e dytë numri i familjeve përfituese ka ndryshuar në kohë sepse edhe vet reforma (ligji) ka evoluar duke përfshirë cdo herë ndërtimet e bëra gjatë episodit kohor midis dy ndryshimeve. Sidoqoftë, mendohet se ky numër shkon deri në 300 mijë familje. Ky, në fakt, është ndryshimi i dy reformave. Ndërsa për të parën u përcaktua një qëndrim politik i cili u përkthye në ligj që u implementua me shpejtësi brënda një mandati, në të dytën qëndrimi politik ndryshon me mazhorancat dhe përfshin cdo herë e më shumë përfitues.
Mirëpo, ndërsa të dy reformat kanë dallueshmeri, ato kanë edhe ngjashmëri. Të dyja kanë të përbashkët një kuptim primitiv. Një kuptim që bota perëndimore e ka lënë pas 150 vjet më parë. Kuptimin sipas të cilit struktura (objekti ndërtimor) e zhvilluar mbi një truall të caktuar është e pandashme nga trualli konkret mbi të cilën është ndërtuar. Bota perëndimore, e cila e njeh dhe e vlerëson prej shekujsh shenjtërinë e pronësisë private mbi tokën, i ka dhënë përgjigje të zgjuara dhe të moralshme ndarjes së vlerës së tokës nga zhvillimi potencial i saj. Po kështu, edhe konceptit të pronësive kolektive mbi të njëjtën pasuri të paluatshme që ka formën e një agregati me një shumllojshmëri komponentësh. Aplikimet janë të shumta. Të njëjtat shëmbuj mund të kishim ndjekur edhe ne. Në vend që të rishpronësonim pronarët e ligjshëm të trojeve ku këto ndërtesa ishin ndërtuar, duke i përjashtuar nga zhvillimi potencial i ardhshëm, duhet t’i përfshinim ata në bashkëpronësinë e një titulli të përbashkët pronësie. Përfitimet nga ky kuptim i moralshëm do të ishin të disafishta.
Për së pari, do t’i kursenim shoqërisë shqiptare një përshtjellim të madh social të krijuar nga procese burokratike pafund për njohjen, kompensimin fizik apo monetar të këtyre pronësive. Procese dhe kosto që duket se do të vazhdojnë edhe në të ardhmen. Për më tepër, pronarët do ta merrnin në mënyrë të drejtpërdrejt pronën e tyre dhe do të përfitonin nga të drejtat e zhvillimit të kësaj prone në momentin kur kjo pronë të rizhvillohej. Por më e rëndësishmja, të paktën në konteksin e këtij shkrimi, është se do kishim një shkak më pak për gjëndjen e pajetueshme të qyteteve tona. Përjashtimi nga bashkëpronësia në zhvillimet ndërtimore ekzistuese dhe përfitimet potenciale nga zhvillimi i së ardhmes, drejtoi pronarët në aktivitete ndërtimore në pjesët e “lira” të pronësisë së tyre. Të cilat, nëse në dimensionin e pronësisë ishin troje të pazhvilluara me potencial të lartë zhvillimi, në dimensonin urbanistik ishin hapsira të hapura dhe sociale në shërbim të njësive të banimit dhe pjesë e pandashme e tyre. Hapsira që i mbanin këto njësi banimi në të jetueshme dhe pjesë të një qyteti me dimension human e social.
Qytetet shqiptare, për nga mënyra e zhvillimit të tyre dhe produkti konkret i kësaj mënyre, janë ndër qytetet më të keq jetueshme që unë njoh. Sikur ky perceptim të kufizohej vetëm te unë ky nuk do ishte ndonjë problem apo cështje në diskutim. Por, niveli i lartë i kritikës dhe përfshirja e gjerë e opinionit publik, është i tillë që të bën të besosh, se nëse ka një gjë për të cilën shqiptarët bien dakort është gjëndja e papranueshme e qëndrave të banuara shqiptare. Arsyet që cuan në një realitet të tillë i përkasin një spektri shumë të gjërë. Ato fillojnë nga zhvillimi i paplanifikuar i qyteteve tona, te fragmentarizimi i zhvillimit. Nga administrimi i keq i zhvillimit ndërtimor te atomizimi i interesave të komuniteteve. Nga vendimarrjet preferenciale të administratave, te dëshira e madhe për tu pasuruar brenda natës. Një listë të gjatë arsyesh mund të krijonim në këtë rast, për shumicën e të cilave është folur shpesh dhe gjatë. Por, nëse e observon më thellë problematikën e gjëndjes ekzistuese dhe shkaqet që cuan te kjo pasojë do të gjesh se ka dy argumente që duket se askush nuk i prek..jpg)
Dy reformat liberale të pronësimit të banesave të implementuar dhe në implementim e sipër nga qeverisjet Shqiptare të viteteve të tranzicionit. E kam fjalën për reformën e privatizimit të stokut socialist/të përbashkët të banesave, e bërë me një ligj të viti 1992, dhe reformën e legalizimit të ndërtimeve informale që ka filluar me një ligj në vitin 2004 dhe vazhdon. Ndërsa pritet që Kuvendi i Shqipërisë të miratoj një ligj tjetër këtë muaj. Nga reforma e parë përfituan rreth180 mijë familje shqiptare që banonin me qira simbolike në banesa shtetërore. Ndërsa nga reforma e dytë numri i familjeve përfituese ka ndryshuar në kohë sepse edhe vet reforma (ligji) ka evoluar duke përfshirë cdo herë ndërtimet e bëra gjatë episodit kohor midis dy ndryshimeve. Sidoqoftë, mendohet se ky numër shkon deri në 300 mijë familje. Ky, në fakt, është ndryshimi i dy reformave. Ndërsa për të parën u përcaktua një qëndrim politik i cili u përkthye në ligj që u implementua me shpejtësi brënda një mandati, në të dytën qëndrimi politik ndryshon me mazhorancat dhe përfshin cdo herë e më shumë përfitues.
Mirëpo, ndërsa të dy reformat kanë dallueshmeri, ato kanë edhe ngjashmëri. Të dyja kanë të përbashkët një kuptim primitiv. Një kuptim që bota perëndimore e ka lënë pas 150 vjet më parë. Kuptimin sipas të cilit struktura (objekti ndërtimor) e zhvilluar mbi një truall të caktuar është e pandashme nga trualli konkret mbi të cilën është ndërtuar. Bota perëndimore, e cila e njeh dhe e vlerëson prej shekujsh shenjtërinë e pronësisë private mbi tokën, i ka dhënë përgjigje të zgjuara dhe të moralshme ndarjes së vlerës së tokës nga zhvillimi potencial i saj. Po kështu, edhe konceptit të pronësive kolektive mbi të njëjtën pasuri të paluatshme që ka formën e një agregati me një shumllojshmëri komponentësh. Aplikimet janë të shumta. Të njëjtat shëmbuj mund të kishim ndjekur edhe ne. Në vend që të rishpronësonim pronarët e ligjshëm të trojeve ku këto ndërtesa ishin ndërtuar, duke i përjashtuar nga zhvillimi potencial i ardhshëm, duhet t’i përfshinim ata në bashkëpronësinë e një titulli të përbashkët pronësie. Përfitimet nga ky kuptim i moralshëm do të ishin të disafishta.
Për së pari, do t’i kursenim shoqërisë shqiptare një përshtjellim të madh social të krijuar nga procese burokratike pafund për njohjen, kompensimin fizik apo monetar të këtyre pronësive. Procese dhe kosto që duket se do të vazhdojnë edhe në të ardhmen. Për më tepër, pronarët do ta merrnin në mënyrë të drejtpërdrejt pronën e tyre dhe do të përfitonin nga të drejtat e zhvillimit të kësaj prone në momentin kur kjo pronë të rizhvillohej. Por më e rëndësishmja, të paktën në konteksin e këtij shkrimi, është se do kishim një shkak më pak për gjëndjen e pajetueshme të qyteteve tona. Përjashtimi nga bashkëpronësia në zhvillimet ndërtimore ekzistuese dhe përfitimet potenciale nga zhvillimi i së ardhmes, drejtoi pronarët në aktivitete ndërtimore në pjesët e “lira” të pronësisë së tyre. Të cilat, nëse në dimensionin e pronësisë ishin troje të pazhvilluara me potencial të lartë zhvillimi, në dimensonin urbanistik ishin hapsira të hapura dhe sociale në shërbim të njësive të banimit dhe pjesë e pandashme e tyre. Hapsira që i mbanin këto njësi banimi në të jetueshme dhe pjesë të një qyteti me dimension human e social.
Comments
Post a Comment