URBANISM &DEMOCRACY

Një nga të pavërtetat që na është servirur këto kohë, është teza se qytetet tona janë të pajetueshme si pasojë e ‘betonizimit’. Kjo zëvendësoi tezën e ‘kjoskëzimit’, sipas së cilës fajin për gjendjen urbane e kishin kjoskat. Rënia e kësaj teze dhe niveli i lartë i partishmërisë bi-partizane në gjykimin shoqëror, solli dhe konsolidoi tezën e ‘betonizimit’ të qyteteve apo ndryshe ‘pallatet e shumta dhe voluminoze që u lejuan të ndërtoheshin’. Mirëpo, ndryshe nga teza e ‘kioskëzimit’, këtë të dytën nuk mund ta testojmë dot në praktikë! Ajo që na mbetet është teoria, dhe teoria na thotë se nëse do të kishim ndjekur rrugën shkencore të lejimit të zhvillimit sipas një seti hirearkik planifikimesh, pallatet nuk do e kishin prodhuar gjithë këtë dëm urban. Në fakt ne lejuam zhvillimin e fragmentarizuar, ku vendimarrësit lejonin ndërtimin e një pallati në oborret e 2-3 pronarëve pa e vrarë mëndjen për cfarë do ndodhte me gjithë bllokun e banimit.   Kjo metodë zhvillimi udhëheq, përvecse n

Qasja majtiste ndaj problemit të madh urban të përpunimit të mbetjeve të ngurta, u shfaq që në javët e para të qeverisë Rama 1. Ishte ministri Veliaj, nëpërmjet thirrjes së tij ‘ta pastrojmë Shqipërinë në një ditë’, që na risolli kuptimin e majtë mbi trajtimin e cështjeve urbane dhe mjedisore. Nuk do ti kthehem cështjes se cfarë më kujtoi kjo nisëm nga koha e fëmijërisë time, por do prek dy cështje bazike. Së pari, synimin e nismës për të sfumuar një ngjarje madhështore politike në vend. Atë të 15 nëntorit 2013, ku shoqëria shqiptare tregoi se ekzistonte dhe u mblodh për të kundështuar vendimin okult të qeverisë për importin e mbetjeve kimike Siriane. Dhe së dyti, synimi që shtrihet në kohë sikurse cdo gjë kulturore, ‘krijimi i njeriut të ri socialist që punon për të mirën dhe pronën e përbashkët’ që në të vërtetë nuk është e askujt. Gjë që tentohet të arrihet nëpërmjet armëve kryesore kolektiviste: populizmit, demagogjisë dhe centralizmit. Nëse i kthehemi asaj kohe, qeveria Rama

Brockullat e elitës politike mbi përmbytjet, këtë javë, i lanë vendin ca të tjerave për Prokurorin e Përgjithshëm të Përkohshëm. Vlerësuar nga pikëpamja e interesit publik asgjë nuk ndryshon dhe shoqëria shqiptare mbetet në udhëkryqin e zakonshëm, ku duhet të zgjedhi midis të mos bërit asgjë për të pritur përmbytjen e radhës, apo nxjerrja e mësimeve nga pësimet dhe të marri masa që “krimet natyrore” të mos na dëmtojnë kaq shumë. Nuk e di cilën rrugë do të zgjedhi shoqëria shqiptare, por shpresoj shumë të jetë kjo e dyta e cila starton me përcaktimin se kush janë fazat e reagimit të shoqërive të civilizuara, dhe kush janë rrugët që duhen ndjekur për suksesin e tyre. Faza e parë ka të bëj me marrjen e masave përpara se shkaktari të ndodhi. Kjo bëhet për cdo lloj sulmi natyror, përfshirë tërmetet e zjarret, por në rastin e reshjeve është më e thjeshtë sepse ato mund të parashikohen. Pra, nëse në rastin e tërmeteve dhe zjarreve mund të parapërgatitemi vetëm duke përdorur teknika për

I ulur në një restorant në Munih, në verën e vitit 1932, Hitleri skicoi prototipin e Beetle për Volswagen (makina e popullit). Në atë kohë vetëm elita shoqërore mund ti lejonin vetes një makinë, ndërkohë që Hitleri propogandonte se i gjithë populli duhet të kishte një makinë. Ai ja dha këtë skicë Jakob Werlin, shefit të Daimler-Benz, duke i theksuar: ‘ Merreni këtë dhe flisni me njerëz të cilët kuptojnë për të, më shumë se unë. Por mos e lini pas dore. Unë dua të më raportohet sa më shpejtë për detajet teknike të saj’ . E solla këtë detaj për të kuptuar se kush ishte marrdhënia, e pranuar nga të dyja palët mbi interesin reciprok, e Hitlerit me bisnesin privat. Mirëpo nga skica në produkt ishte një rrugë e kushtueshme dhe Hitleri, tashmë lider i oligarkisë që drejtonte politikën dhe ekonominë si një unitet të vetëm, ja kaloi kostot e “suksesit” të këtij projekti popullit gjerman. Sikurse ndodh gjithmon në regjimet majtiste, ku e “mira e popullit” kthehet në fatkeqësinë e tij, edh

Korrupsioni nuk është plaga më e rëndë e shoqërisë shqiptare. Është populizmi, apo e spostuara e diskursit publik, kryesisht e elitës drejtuese, nga thelbi i problematikës sipas ekspertizës te ajo që masa kupton si cështje, dhe e arsyetimit mbi këtë thelb fals. Ndërtimi mbi themele të gabura, as ka dhënë dhe as ka për të dhënë ndonjëherë zgjidhje, dhe për këtë arsye ne gjendemi gjithmon të zhytur në të njëjtën kënetë. Pak a shumë kështu ndodh, në Shqipëri, për cdo cështje që shqetëson shoqërinë, por në këtë shkrim do fokusohemi te përmbytjet. Për to, diskursi publik ka laboruar tezën populiste se detyra e shtetit dhe shtetarëve qënka t’ju qëndroj afër të përmbyturve dhe ti ndihmoj në vet të parë, përgjatë kohës së përmbytjes. Medemek, bashkëndarja e “fatit të keq” qënka njësia matëse e mënyrës qeverisëse! Sa më shumë ditë pa gjumë të thuhet se ka ndejt ministri, sa më shumë ushtarakë të jenë përfshirë në operacine, aq më e aftë dhe e mirë qeverisja. Lloji i cizmeve të përdorura

Në vitin 1989, televizioni i vetëm shqiptar, RTVSH-ë, transmetoi një cikël emisionesh me titull ‘Shtatë milion në pesë shtete’. Duhet të ketë qenë i fundit nga emisionet e shumta me peshë patriotiko-nacionaliste, temë kjo shumë e pëlqyer nga regjimi stalinist i asaj kohe. Përmbajtja e ciklit më kujtohet pak, por tema e tij është ngulitur thellë në memorien time. Cikli laboronte tezën se, sa të lirë jetojnë shqiptarët në Republikën Popullore Socialiste të Shqipërisë duke i vënë përball mungesën e lirisë së shqiptarëve të tjerë që jetonin në katër shtetet kufitare me të. Gjetje artistike, kjo, shumë inteligjente e propogandës bolshevike për të thënë një gjysëm të vërtete me synimin për të fshehur gjysmën tjetër të së vërtetës. E gjithë propaganda e realizmit socialist mbështetej te trajtimi i lirisë së shqiptarit si clirim nga pushtimi i Atdheut nga forca ushtarake të huaja, për të fshehur skllavërimin e shqiptarit nga shqiptari përshkak të sistemit politik në vend.   Nuk do zgjat

Qeveria Rama 1 mund të përkufizohet mbështetur në pesë karakteristikat e saj thelbësore: centralizuese, propogandistike, demagogjike, fasadiste dhe policore. Për katër vite, në një progresivitet të dallueshëm, kjo qeveri rrëmbeu cdo funksion vendor qeverisës dhe ushtroi vendimmarrjen e saj të paligjshme në aktivitete vendore, me dimension të fortë propogandistik, demagogjik dhe fasadist nëpërmjet “dhunës legjitime” të ushtruar nga policia e saj e militarizuar! Ajo  anashkaloi detyrat dhe funksionet e qeverisjes kombëtare, si hartimi i politikave kombëtare për shpërndarjen e popullsisë në territor, për transportet dhe infrastrukturën, për mbrojtjen e territoreve dhe zonave natyrore, për turizmin, për kulturën e të tjera si këto, për t’ju dedikuar cështjeve lokale, si të pastrehët, ndihma ekonomike, mbledhja e taksave lokale, menaxhimi urban (lejedhënia dhe kontrolli i territorit), dhe planifikimi territorial (planifikimi e projektimi urban). Është kjo veprimtari dhe këto vecori t

Cudia më e madhe në tregun e imobiliareve është dinamika e cmimeve. Megjithëse mundësia për tu pajisur me një leje ndërtimi ka pësuar oshilacione të forta, cmimet nuk kanë ndryshuar në të njëjtën perspektivë. Asnjë vëzhgues i tregut të lirë nuk do ta shpjegoj dot këtë fakt empirik. Nuk e shpjegon dot, më vete, as mungesa e planifikimeve urbane dhe e politikave kombëtare territoriale. Ajo që ka ndodhur është fakti se produktet e këtij sektori asnjëherë nuk kanë qënë plotësisht në treg, por i janë dorëzuar pesë valëve të spekulimit me Atdheun, qytetet dhe konsumatorët. Ne i kemi prekur edhe më parë këto pesë valë, por sot do ti trajtojmë eksluzivisht.    Në valën e parë, të quajtur nga unë ‘ shitja e ajrit ’, blerësi blente premtimin për një banesë me një cilësi të caktuar, ndërkohë që banesa nuk ishte ndërtuar akoma. Shumëkujt i kujtohet, por pakkush e ka kuptuar dëmin që i erdhi Atdheut territorial prej boshatisjes së qëndrave ekzistuese të banimit nga imigracioni, dhe dimensioni

Pavarësisht argumenteve të deformuara të bashkisë Tiranë, argumenteve të oponentëve të saj dhe logjikës minimale që na drejton në moslejimin e ndërtimit të kullave të Tiranës, ato do të ndërtohen. Do të ndërtohen sepse kështu ka vendosur grushti i njerëzve që kanë monopolin e vendimarrjes për cështjet e rëndësisë bazike në Shqipëri. Dhe nuk kanë vendosur sot, sikurse po na e paraqesin, porse që në hapat e parë të procesit të hartimit të atij dëngu me tabakë të mëdhenj letre, që nuk e di pse e quajnë Plan Territorial të Përgjithshëm. Ajo që na mbetet, pas kësaj, është të opinionojmë mbi ‘kush do të fitoj’ nga lejimi i ndërtimit të këtyre kullave në qendër të qytetit. E para e sigurtë është se, nuk fiton Atdheu! Ky multiprojekt, së bashku me gjithë valën ndërtimore të projektit Durranasan ku bën pjesë, ka për produkt koncentrimin e qytetarëve shqiptarë në Tiranë. Si rrjedhim logjik territoret periferike të Atdheut do të braktisen. Në kuptim të patriotizmit, kjo do të thotë lëshim

Fjala gradacelë është një neologjizëm e përshtatur nga gjuha angleze, ndërsa sinonimi i saj qiellgërvishës është përkthyer fjalë për fjalë nga fjala ‘skyscraper’.  Në kuptimin e teknikës ndërtimore ajo është thjeshtë një tipologji e ndërtesës, e cila ka marrë ekspansion në kohët moderne. Fillesat e saj i ka pasur në Chikagon e 150 viteve më parë kur arkitektët i dhanë formë këtij stili të ri ndërtimor që lindi nga nevoja njerëzore. Jemi duke folur për Chikagon e shekullit të 19-të, kohë kur ai u sulmua nga ‘Zjarri i Madh’i vitit 1871. I cili rrafshoi dhjetëra kilometra katror të shtrirjes së qytetit dhe la më shumë se 100 mijë të pastrehë. Nevoja, që nëpërmjet kontributeve të arkitektëve në planifikimin urban, stadartet e zonimit dhe këtij stili ndërtimor, e bënë Chikagon një nga pesë qytetet më të mëdha të botës. Në pjesën tjetër të botës, gradacelat u lartësuan paralelisht me nevojat për banesa si pasojë e imigracionit të revolucionit industrial. E bëra këtë hyrje për të parasht

Ka një arsye logjike pse nuk jam shprehur për kullat në qendër të Tiranës. Përfshirja në një debat të tillë të fragmentarizuar do të dëmtonte një nga tezat e mia më të rëndësishme. Tezën se, asnjë zhvillim parcial nuk mund të vlerësohet nëse nuk vjen nga një set hirearik planifikimesh. Thënë thjesht, për të vlerësuar nëse ndërtimi i kullave duhet lejuar apo jo, duhet të kemi së pari një Plan të Përgjithshëm të Tiranës dhe në zbatim e zbërthim të tij studime pjesore për të gjitha njësitë strukturore urbane ku përfshihen edhe trojet e këtyre ndërtesave që kërkohen të ndërtohen. Në këtë kuptim, opinion im jashtë konjukturës së ‘domosdoshmërisë së planifikimit’ do legjitimonte cdo opinion tjetër. Mirëpo, këto ditë u gjenda në vështirësi për ti qëndruar këtij parimi bazik sepse bashkia Tiranë shprehu publikisht argumentet e saj ‘pse kullat janë një e mirë publike për Tiranën urbane’! Argumente të cilat kam vendosur të replikojë në këtë shkrim modest opinioni. Argumenti i parë, i autori

(Me referencë të vecantë Tiranën urbane) ‘ Dëshironi qese?’ , ishte pyetja shumë e cuditshme që ma bëri kashierja e një hipermarketi në Tiranë, ndërsa midis meje e saj qëndronte një mal me ushqime për tu transportuar. ‘Po’ - ju përgjigja me gjysëm zëri, sepse përgjigjen me zë të plotë nuk e meritonte ajo por drejtuesit e bashkisë Tiranë. Ata që “po na e bëjnë Tiranën si Parisi”, por që nuk kuptojnë se praktikat e mira perëndimore kanë vlerë kur implementohen vetëm pasi futen nën ‘lëkurën’ shqiptare. Kjo sepse, është e vërtetë që në disa qytete perëndimore qeset plastike janë me pagesë dhe kjo ka ndikimin e vet në nivelin e ndotjes mjedisore, porse kjo praktikë nuk ka asnjë ndikim në rastin shqiptar.   Në ndryshim të kulturës perëndimore ku për mbetjet përdoret ambalazh i dedikuar, në Shqipëri qeset e blerjeve përdoren edhe për largimin e mbetjeve familjare në vendgrumbullimin e tyre. Është ky ndryshim i vogël që bën diferencën e madhe të impaktit mjedisor të të njëjtës prakti