KONCENTRIMI NA DOBËSON EDHE PËRBALL KORONAVIRUSIT! Liberale, 06. 04. 2020

Koronavirusi vijon të preki jetët tona, jo vetëm nëpërmjet atyre që dijmë për të, por më shumë nëpërmjet atyre që nuk njohim akoma. Shumë pyetje na mundojnë këto kohë: nga, sa do të zgjasi kjo gjendje e padurueshme (?); deri, te çfarë impakti do të ketë ai në të ardhmen (?), që domosdoshmërisht do të jetë ndryshe. Ajo që më shqetëson më shumë është e ardhmja, sepse vetëm atë kemi në dorë sot. Të sotmen e kishim në dorë vite më parë, dhe duket se kemi dështuar me sukses të plotë, përderisa shumëkush ndihet i frikësuar në këtë realitet. Dhe, këtu nuk e kam fjalën vetëm për realitetin e krijuar nga koronavirusi, por edhe për realitetin përpara tij.

Nëse vëzhgon me vëmendje, dëshira për kolektivizëm dhe nostalgjia për komunizmin po shfaqet gjerësisht këto ditët! Njerëz që nuk ja kanë idenë realitetit  të përgjithshëm dhe të koronavirusit në veçanti, po kërkojnë të zhdukin kapitalizmin dhe individualizmin, meqë ata e paskan fajin për gjithçka të keqe që po ndodh. Por edhe njerëz të lexuar, si Noam Chomsky, prezantojnë të njëjtin mendim se, demokracia liberale është fajtorja e mungesës së pajisjeve mjeksore në këtë situatë.

Sigurisht që kanë të drejtë, nëse do të ishim një shoqëri e izoluar nga bota si 30 vjet më parë, patjetër që nuk do kishim impaktin e sotëm. Nuk do kishim pacient zero, dhe në këtë kuptim nuk do kishte shpërndarje në shkallë të gjerë. Edhe nëse do infektohej ndonjë nga Blloku, të vetmit që mund të shëtisnin nëpër botën kapitaliste, nuk do ishte ndonjë rrezik i madh se për ta gjithmon ka spitale. Nëse e dëshirojmë këtë ‘siguri’ jemi në rrugën e duhur prej shtatë vjetësh, koncentrimi i pushtetit politik po shkon në të njëjtin drejtim. Ndërsa ka, të paktën 23 vjet që askush nuk është investuar politikisht të ndërtonte një realitet shoqëror, i cili të na tregonte se kapitalizmi dhe individualizmi funksionon më mirë se koncentrizmi dhe kolektivizmi. Është kështu për çdo aspekt jetësor, por edhe për impaktet që kemi sot dhe do të kemi në të ardhmen nga koronavirusi. 

Koncentrimi i pushtetit politik përgjatë tranzicionit solli modelin ekonomik shqiptar të konsumit, i cili mbështet vetëm në tre komponentë. Së pari, bisneset oligarkike që punojnë përgjithësisht të financuara nga buxheti publik, dhe përthithin ato pak fincanca publike që duhet të shkonin për përballimin e kësaj situate. Së dyti, bisneset e shitjeve me pakicë dhe shërbimeve që po mbyllen përditë e më shumë, sepse klientela po zvogëlohet nga varfëria apo po koncentrohet te bisneset e mëdha. Së treti, ‘call-center’ dhe ‘fasoneritë’, të cilat avantazhet konkuruese i vendosin te pagesat shumë të ulta të punonjësve dhe koncetrimi i tyre në njësinë e sipërfaqes. Janë këto sektorët që formësojnë një ekonomi të koncentruar të konsumit, ku konsumatorët janë gjithmon e më të varfër dhe nuk mund të përballojnë dot as dy muaj kostot e jetesës me kursimet e tyre.

Koncentrimi i pushtetit politik përgjatë tranzicionit solli edhe modelin territorial shqiptar të koncentrim-braktisjes së territorit nga popullsia, i cili formësohet nga vetëm nga dy komponentë. Së pari, qytete të mbipopulluara, me densitete të larta banimi në njësinë e sipërfaqes, si Tirana, Durrësi, Fieri, Vlora, Elbasani, Shkodra dhe Korça; të cilat na rrisin vulnerabilitetin ndaj koronavirusit, sepse prodhojnë hapsira të ngushta mikrosociale për individin. Është e kuptueshme, sa më shumë njerëz në njësinë e sipërfaqes, aq më pak njësi të sipërfaqes në përdorim të një individi. Së dyti, qendra banimi të nënpopulluara, me densitete të ulta banimi në njësinë e sipërfaqes, sikurse shumica dërrmuese e fshatrave, qytezave dhe qyteteve të vogla të vendit; të cilat, gjithashtu, na rrisin vulnerabilitetin ndaj koronavirusit. Në mungesë të banorëve, është e kuptueshme që mungojnë edhe kapacitet e ekspertizës dhe infrastrukturës shëndetësore.  

Koncentrimi i pushtetit politik përgjatë tranzicionit prodhoi edhe autoritarizmin e sotëm të Kryeministrit, i cili ‘po lufton i vetëm kundër popullit të tij injorant, që nuk kupton rëndësinë e karantinës’.  Prandaj, është i detyruar të koncentrojë orarin e ‘liri-daljes’ së ‘tradhtarëve’ që po e pengojnë atë të fitoj luftën e tretë botërore, njësoj si e pengonin tradhtarët e kaluar, Prijësin e  kaluar, të fitonte luftën me imperalizmin dhe social-imperalizmin botëror. Mirëpo edhe ky lloj koncetrimi na rrit vulnerabilitetin, sepse rrit densitetin e individëve në njësinë e kohës nëpër dyqane. Në të kundërt, ajo që na duhet është zgjerimi i kohës kur njerëzit mund të dalin të bëjnë blerje, mundësisht 24/7. Kjo do ulte numrin e njerëzve në njësinë e kohës nëpër dyqane, sepse ata që dalin për të blerë do të dalin gjithësesi, çështja është të mos dalin në të njëjtën kohë.

Shikoni çfarë po ndodh sot, sektori shtetëror ju bën testin vetëm atyre që përzgjedh vet, kurse sektori privat kujtdo që dëshiron, të paktën për aq kohë sa i lejoi shteti i plofuqishëm. Sektori shtetëror po harxhon miliona euro dhe prap nuk kemi pajisje mjeksore, kurse disa djem e vajza të shkëlqyera, vetëm me aftësi individuale dhe me kosto të përballueshme për buxhetin e tyre po prodhojnë maska apo mjete të tjera, aq të domosdoshme në këtë moment të vështirë. Prandaj, ajo që duhet të kuptojmë është e thjeshtë, asgjë e mirë nuk vjen nga koncetrimi dhe etatizmi, kolektivizmi e autoritarizmi që ai prodhon. Dekoncentrimi dhe liria e përgjegjshmëria inviduale është përgjigjja, për të fituar mbi koronavirusin dhe për të ndërtuar një të ardhme të ndryshme.