TË FILLOJME TË FLASIM PËR RINGRITJEN! Liberale, 02. 12. 2019

Tërmeti i 26 nëntorit vijon të na shkundi mendjen dhe zemrat prej ditësh, dhe duket sikur nuk do të na i heqi më kthetrat nga shpina, nëse ne nuk e braktisim më parë. Duhet ta braktisëm  tërmetin në të njëjtën mënyrë si lëshuam qeverinë të ikte me vetmine e paaftësisë dhe papërgjegjshmërisë së saj. Sepse, në këto ditë të tmerrshme, ne nuk kemi më qeverisje. Jemi vetëm, me familjet tona, me fqinjët tanë, me të afermit tanë, me bashkëqytetarët tanë, me të njohur apo të panjohur ndër shqiptarë të gjithë trojeve shqiptare, bile edhe me të huaj që po bëjnë punët e institucioneve tona; por pa qeveri funksionale.

Shqiptarët e kuptuan se Shteti i tyre nuk është asgjë më tepër se një ‘kasolle’ kashte që bie nga flladi më i lehtë i erës, në një kohë kur prej 6 vjetësh ju ishte premtuar se po ndërtohej një ‘Shtet’ aq të fuqishëm sa do tju përgjigjej, ashtu si nuk ju ishte përgjigjur asnjëherë tjetër në 30 vjet! Kështu që e flakën qeverinë, sikurse bëhet me cdo vegël të dëmtuar që nuk shërben dhe morrën në dorë fatin e tyre. Mes dhimbjes dhe ankthit, ishte e mrekullueshme të dalloje një pafundësi individësh që vet- fituan lirinë e brendshme nga gërdalla qeveri e Rilindjes, dhe me përgjeshmërinë që ta siguron vetëm kjo lloj lirie morrën në dorë fatin e jetës së tyre, të të afërmëve e fqinjëve dhe kujtdo tjetër që kishte nevojë për ndihmë.

Në këtë frymëzim të përgjithshëm lirie duhet të shfaqemi të përgjegjshëm dhe të hapim një derë të madhe, e cila mund të na drejtoj në një ngritje të re kulturore të shoqërisë. Dhe kur them ringritje nuk bëhet fjalë vetëm për të dalë nga humnera ku na groposi tërmeti në bashkëpunim me qeverinë inekzistente, por për një ringritje kulturore në lartësinë që duhet por nuk e mbëritëm dot kurrë në 30 vite tranzitim nga një shoqëri e gënjeshtrës në një shoqëri të së vërtetës. Kushdo ekspert, nga cdo fushë e mendimit teknik e shkencor, mund dhe ka detyrim moral e patriotik ndaj popullit të tij të propozojë rrugëdalje. Unë, shumë modestisht, i përulur ndaj kombit tim që më shumë sesa nga tërmetet është dëmtuar nga qeveritë dhe orbitat "intelektuale" në shërbim të tyre, po prezantoj bruto disa mendime nga fusha e urbanistikës dhe zhvillimit territorial.

Ky do të jetë një proces i gjatë, me kosto të mëdha jo vetëm ekonomike, dhe i ndarë në dy shtylla, të cilat duhet të fillojnë të zbatohen të dyja menjëherë. Sot do fokusohemi te shtylla e parë, e cila quhet ‘faza e emergjences’ dhe shërben për të dalë nga kjo gjëndje katastrofike ku e kemi cuar veten në drejtimin e qeverive injorante të këtyre viteve. Ajo duhet të përbehet nga katër projekte emergjente që nisin me shkatërrimin e ndërtesave të pabanueshme apo me risk të madh, pastrimin e territorit nga mbetjet e tyre dhe kthim e tij në hapsira të hapura dhe të gjelbërta. Kjo kërkon verifikim në terren të qëndrueshmërisë mekanike të cdo ndërtese, c'ka kërkon shumë kohë nëse nuk niset nga ato ndërtesa që dukshëm shfaqen të dëmtuara.

Paralelisht me këtë projekt duhet të nisi ai për kthimin e ndërtesave në gjendjen mekanike të projektuar, edhe në respektin e riskut sizmi. Pra, balancimin e cdo diference që ndërtesa ka sot, e cila nuk ishte përcaktuar në projekt.  Kjo nis me mbylljen e plotë dhe të menjëhershme të hapjeve të kateve të para që janë kthyer në dyqane. Tregtia e shitjeve me pakicë tashme po koncentrohet në qëndrat tregtare, dhe këto dyqane me carje nuk janë më as nevojë ekonomike. Prishja e menjëhershme e të gjitha shtesave vertikale paleje në ndërtesa në ndërtesat me leje, është një projekt komlementar me të parin. Asnjë kat shtesë mbi projektin që ka marrë leje nuk duhet toleruar, përfshirë ngarkesa të tjera të vendosura në taracë. Sepse, në një Republikë normale asnjë qytetar nuk mund të privilegjohet mbi një qytetar tjetër. Asnjë familje që jeton në një pallat nuk i ka ndonjë borxh, aq më pak jetën, familjeve të kateve të fundit që kanë shtuar sipërfaqet e banesës së tyre duke shtuar kate.

Një moratorium të plotë për ndërtim banesash për një periudhë 5-10 vjecare, në funksion të qyteteve, është domosdoshmëri. Që do të thotë, të ndalohet ndërtimi i banesave të reja për 5 vjet në fshatra apo qytete të vogla të vendit, dhe 10 vjet në qytetet e mëdha si Durrësi, Tirana, Vlora, Fieri, Elbasani e të tjera. Kjo politikë nuk duhet konsideruar, sikurse shpesh ndodh, si një dënim apo hakmarrje ndaj administratave lokale apo sipërmarrjes së ndertimit, por si një qëndrim logjik, racional dhe i arsyetuar politik. Shqiperia post komuniste ka rritur stokun e ndërtesave dhe banesa të saj në këto vite tranzicioni me 1.1 milion njësi, ndërkohë që ka zvogëluar popullsinë me 0.7 milion banor. Projeksione të Bankës Botërore përcaktojnë një ulje të ndjeshme të popullsisë në të ardhmen. Në këtë konteks, shtimi i volumeve të reja ndërtimore do të ishte, në rastin më të mirë një budallik, në mos një krim. Lejedhenia duhet të kryhet vetëm për rikontruksion për të njëjtin volum, rivitalizim dhe modernizim të ndërtesës ekzistuese.