MODELI I KONCENTRUAR I POPULLSISË DUHET BRAKTISUR EDHE PËR SHKAK TË NGROHJEN GLOBALE! Liberale, 25, 11. 2019

Ka vetëm një gjë të pandryshueshme në këtë botë, dhe ai është vet ndryshimi. Cdo gjë tjetër, përfshirë klimën, është në ndryshim të vazhdueshëm. Ajo ka ndryshuar që kur Toka është formuar 4.6 miliard vjetë më parë, dhe do të vijoj ta bëj. Në 2 mijevjecarët e fundit ne kemi përjetuar; ‘Periudhën e Nxehtë Romake’, e cila ishte më e nxehtë se sot; periudhën e ftohtë të ‘Epokës së Errët’; e ndjekur nga ‘Mesjeta e Nxehtë’, në të cilën ishte të paktën kaq nxehtë sa sot; më vonë ‘Epokën e Vogël të Ftohtë’; dhe prej 300 vitesh jemi nën ngrohje globale. Në 400 mijë vitet e fundit kanë ndodhur 4 periudha akullizimi, të ndërprera nga periudha shkrirjeje akulli. Sot jemi në Epokën e Akullnajave, e cila ka filluar 2.5 milion vjet më parë, dhe prandaj ka kaq shumë akull në Pole, në një kohë kur 30 milion vjet më parë akulli nuk ekzistonte fare në Tokë.

Bërë këtë sintezë informacioni historik mbi motin është e kuptueshme për këdo se ndryshimet e klimës nuk mund ti sjelli qënia njerëzore. Do ishte përtej cdo logjike, të arsyetoje se ‘Periudha e Nxehtë Romake’apo ‘Mesjeta e Nxehtë’ erdhi si pasojë e aktivitetit industrial të shoqërive njerëzore. Prandaj, ne kemi shumë pak në dorë për të bërë në lidhje më ngrohjen globale, ose të paktën nuk është Marveshja e Parisit rruga e duhur për ne. Ajo që ne mund të bëjmë, është ajo që z. Bill Gates që së bashku me 28 investitorë të tjerë nga më të pasurit e dhjetë vendeve të botës po bëjnë, nëpërmjet ‘Breakthrought Coalition’ dhe financimit të tij me 7 miliard dollar nga paratë e tyre për kërkim zhvillim të energjive të gjelbërta. Por ka edhe gjëra më pak të kushtueshme që mund të bëhen, sikurse është edhe përzgjedhja e modelit territorial të vendit. 

Modeli territorial që kemi lejuar dhe promovuar këto 25 vjet është i dëmshëm edhe në lidhje me reagimin tonë ndaj ngrohjes globale, sepse koncentrimi i popullsisë në Durasanë dhe Ultësirën Perëndimore rrit vulnerabilitetin e Shqipërisë ndaj ndryshimeve klimatike. Ndërsa është e qartë si në rezet e diellit se humanët e sotëm nuk mund të ndryshojnë mijëra variablat që ndikojnë në punët e rezeve të diellit; është po kaq e qartë se humanët mund të bëjnë shumë për të ulur vulnerabilitetin e një vendi ndaj ndryshimeve klimatike. Ne mund të bëjmë shumë për të rritur kapacitetet adoptuese të vendit tonë, ndaj tyre. Dhe këtë mund ta bëjmë, edhe nëpërmjet modelit territorial të shpërndarjes së popullsisë në mënyrë të balancuar nëpër territorin kombëtar.

Këmbëngulja në koncentrimin e popullsisë në territoret bregdetare të Ultësirës Perëndimore, ‘në vendin e 300-të ditëve me diell’, është një qasje shumë dëmtuese. Nuk duhet ndonjë njohuri e madhe në fushën e planifikimit strategjik territorial për të kuptuar se territoret më vulnerabël ndaj ndryshimeve klimatike janë territoret ku temperaturat ndihen më të larta se pjesa tjetër  e vendit, dhe zona bregdetare e Shqipërisë në të gjitha manualet e klimës, shfaqet e tillë. Një aspekt tjetër që e përforcon dobësinë ndaj ngrohjes globale në rajonet bregdetare është ekonomia e këtyre zonave. Ato kanë ekonomi kryesore turizmin veror, dhe kjo është një aspekt dëmtues për këto territore. Niveli i lartë i emigracionit, i cili përfshin të rinjtë dhe grupmoshat e afta për punë, gjithashtu është një kontribues i madh në rritjen e vulnerabilitetit ndaj ndryshimeve klimatike, sepse fëmijët dhe moshat e treta janë shumë më të ndjeshme ndaj temperaturave të larta.

Një nga produktet më të theksuara të modelit territorial të koncentrimit të popullsisë është se ai ka lejuar formësimin e vetëm dy tipologjive të qëndrave të banuara. Sot Shqipëria territoriale është e përbërë: ose nga qytete të mëdha, të mbi populluara, të tejshtrira dhe me densitet të lartë banimi; ose nga qyteza (përfshirë fshatra) të vogla, të nënpopulluara, të limituara në shtrirje dhe me densitet shumë të ulët banimi. 

Nëse i referohemi literaturës teknike europiane do të shohim se këto lloj qëndrash të banuara shfaqin karakteristikat kryesore, të cilat e mbajnë në nivele shumë të ulta kapacitetin e një vendi për tu përballur me impaktin shumë negativ të ndryshimeve klimatike. Në këtë pikë vlen për tu përmendur edhe ndikimi i gjendjes së stokut të banesës (ndërtesës në përgjithësi), i cili është shumë më i madh në numër në lidhje me nevojat, por në gjendje shumë të vjetëruar ose pa termoizolim dhe që konsumojnë shumë energji për klimatizim.  

Prandaj, nëse duam të bëjmë dicka vërtet të vlefshme për të përballuar ngrohjen glabale, së pari duhet të harrojmë anekdodat me autobusa me bateri. Shqipërisë i nevojitet një rishpërndarje e popullsisë nëpër territor, nëpërmjet një lëvizje të kundërt nga ajo aktuale, nga zonat fushore e bregdetare drejt zonave malore. Në rivers me gjëndjen ekzistuese, asaj i duhet një ekuilibrimin demografik dhe të shtrirjes për qytetet e saj, të cilat duhet të jenë të njëtratshme dhe kompakte.