RISHPËRNDARJE TË POPULLSISË NË TERRITOR NGA QASJA VENDORE! Mapo, 09. 03. 2018

Jo shumë kohë më parë u gjenda në një debat televiziv mbi Kullat e Tiranës me numrin dy të Bashkisë, z. Mazniku. Dy ishin bindjet që mu ngulitën: përball tij ishte e pamundur të shtjelloje ndonjë tezë apo argument; dhe se administrata e bashkisë nuk kishte njohuritë bazike mbi cfarë është, dhe për cfarë shërben planifikimi territorial. E ngatëronin me legalizimin e trendit rastësor të lëvizjes demografike. Edhe lejimin e ndërtimit të Kullave e justifikonin si përgjigje ndaj ardhjes së banorëve të rinj (rritjes mekanike të popullsisë). Totalisht në të kundërt, detyra e parë e kësaj shkence të aplikuar është të përcaktojë kapacitin (popullsinë) mbajtës të territorit vendor në studim, dhe të gjejë mënyrat (politikat publike) që ky kapacitet të respektohet. Mbajtja e një balance në shpërndarjen e popullsisë nëpër territorin kombëtar, në fakt, është një detyrë primare e qeverisë qëndrore, porse edhe qeverisja vendore mund të bëj shumë për këtë synim kombëtar.

Gjë për të cilën modestisht do të flasim në këtë shkrim të opinionit, nisur nga qëndrimi i domosdoshëm politik që, asnjë njësi vendore qeverisëse të mos i lejoj vetes të vendimarri për zhvillim (të japi leje ndërtimi) pa miratuar më parë një set hirearkik instrumentash planifikimi. Si për shumëcka në cështjet urbane, edhe për këtë synim është bazik pasja e këtij seti dokumentesh politike dhe teknike që mundësojnë njohjen e gjëndjes ekzistuese urbane, synimin se si duam ta bëjmë qytetin dhe rrugët që duhet të ndjekim për të shkuar atje ku duam të mbërrijmë. Në të kundërt, edhe në civilizimet shumë më të avancuara, qyteti kthehet në arenë kaosi ku gjithmon fitojnë gladiatorët më të përgatitur. Interesat speciale të individëve të fuqishëm dhe vendimarrja qeverisëse e korruptuar për ti preferuar ato, përvec dëmeve të tjera urbane, shërbëjnë për ti evoluar qytetet shqiptare në dy tipologji diametrikisht të kundërta, hiperqytete dhe miniqytete!

Armatosja e qeverisjes vendore me politika, plane dhe rregullore të zhvillimit territorial shërben jo vetëm për të triumfuar mbi këtë dukuri shumë të dëmshme kombëtare, por edhe për të fituar betejën ekonomike. Sepse planifikimi i zhvillimit territorial shërben edhe për të orientuar (tërhequr) paratë private drejt ekonomive të duhura dhe që punësojnë. Të shoqëruar me politika të taksimit vendor të ndërmarra nga administrat lokale sipas specifikës së njësisë vendore, planifikimi orientues shërben për ta bërë qytetin e vogël më të lakmueshëm. Është e kuptueshme se investimi në një qytet të vogël: ku burimet natyrore janë të pazhvilluara; planet territoriale të orientojnë drejt mundësive; dhe sistemi i taksimit të favorizon, është shumë më i preferuar për investitorët, por edhe hap vende të reja pune. Janë vendet e reja të punës, më tej, që tërheqin banorë të rinj, dhe janë banorët e rinj dhe kontributi i tyre që e fusin qytetin në një cikël ribërjeje.

Nga ana tjetër, planifikimi territorial i mbështetur mbi kapacitete tavane mbajtëse urbane dhe i shoqëruar nga politika të rrepta taksimi vendor e bëjnë qytetin e madh më të papëlqyer nga qytetarët për të jetuar. Nëse i shtojmë këtu shumë dukuri dhe vecori negative urbane dhe sociale që karakterizojnë qytetet e mëdha, si; mbitrafiku  dhe ndotja që e shoqëron atë; kostot dhe cmimet e larta të banesave, arsimit, shëndetsisë dhe mallrave e shërbimeve; vështirësi arritje dhe konkurencë e lartë në punësim, qytetet e mëdha kthehen shpejt në të keqjetueshme për banorët ekzistues dhe synime fatale për banorët aspirant. Si rrjedhim, liria dhe racionaliteti njerëzor i pandikuar nga spekullimi i elitës (politike dhe ekonomike) prodhon individë dhe familje të përgjegjshme, të cilat largohen nga qytetet e mëdha në kërkim të jetës më të mirë në qytetet e vogla, atje ku cilësia e jetës urbane është më e shëndetshme dhe punësimi arrihet më lehtë. 

Administratat lokale mund të kontribuojnë shumë në rishpërndarjen e popullsisë edhe në aspektet e menaxhimit urban. Procedura lokale të diferencuara midis njësive vendore, për aktivitetin e pajisjes me një leje ndërtimi mund të shërbejnë për inkurajimin apo disinkurajimin e investimeve në ndërtimin e banesave të reja. Më tej, vet dëmet urbane që kanë pësuar qytetet nga koncentrimi i popullsisë nëpër qëndrat e mëdha urbane mund të përdoren për të kundërtën. Shumë banesa në qytetet e vogla sot gjenden të braktisura nga pronarët që kanë imigruar dhe me incentivat e duhura mund të rifuten në treg me cmime shumë të ulta, duke u kthyer në tërheqëse për banorë të rinj në qytetet e vogla. Shumë potenciale lokale ekzistojnë, por si fillim na duhen administrata lokale që kuptojnë cfarë armësh të fuqishme kanë në dorë për të përmirësuar jetën e qytetarëve të vet! Sepse që të bien këmbanat për së pari duhet që qyteteti të ketë këmbana, nëse jo, nuk bien!