BALANCIMI I POPULLSISË NËPËR TERRITORIN KOMBËTAR ËSHTË DOMOSDOSHMERI! Mapo, 31. 01. 2018

Tre tumoret që kanë shtrirë metakstazat në trupin social dhe territorial të Atdheut: imigracioni nga territoret periferike dhe kufitare drejt Durasanës; emigracioni masiv drejt vendeve të zhvilluara perëndimore; dhe ulja e rritjes natyrore të popullsisë po e shkatërrojnë Shqipërinë e sotme. Cdo simptomë që konstatohet në mënyrën tonë të jetesës, dhe që mëndjet e pastërvitura ja faturojnë sistemit kapitalist, ka komponent shkaktues të paktën një nga këto tre tumore. Të treja kërkojnë ndërhyrje radikale dhe të menjëheshme, por ne do fokusohemi te balancimi i shpërdarjes së popullsisë nëpër territorin kombëtar, sepse ky është kurimi ku rezultatet mund të jenë më të shpejta dhe politika ka kompetenca dominuese. Sepse politikat publike jo vetëm mund të stimulojnë një qasje patriotike të shoqërisë për të mos u larguar më nga trojet e të parëve apo për të rikontruktuar modelin e saj politik dhe ekonomik, por edhe për synime të tjera kombëtare.

Në këtë shkrim modest të opinionit do fokusohemi vetëm te disa prej tyre, duke e nisur me problematikën akute të dëmeve nga përmbytjet. Tashmë ato janë të konsiderueshme dhe dimensioni periodik i tyre na shtron përgjegjesinë shoqërore për ti dhënë një zgjidhje reformatore dhe të guximshme. Kjo na hap dyert për ta trajtuar cështjen e dëmshpërblimeve për përmbytjet si një komponent të agregatit të cështjeve territoriale. Nga njëra anë përmbytjet shkaktojnë dëme në banesa dhe mjete prodhimi (dëmshpërblimi apo zëvendësimi i të cilave ka kosto, pavarësisht kush i përballon), dhe nga ana tjetër koncentrimi i popullsisë ka krijuar banesa apo mjete prodhimi të papërdoruara, që gjenden në treg me cmim të ulët. Vlerësuar rast pas rasti, atje ku është e mundshme dhe zgjidhje më e mirë, ne nuk duhet të dëmshpërblejmë por të zhvendosim banorët e dëmtuar në zonat e përshtatura për zhvillim por të braktisura për shkak të imigracionit.

Një problem i madh global, me të cilin shoqëria shqiptare gjithashtu duhet të përballet, janë impaktet nga ndryshimet klimatike. Studime serioze europiane (programi ESPON) thonë se rajonet më të prekura nga këto impakte gjenden në Europën Lindore dhe vendet e Mesdheut, veçanërisht në ato vende ku ekonomia është në varësi të thellë nga industria e turizmit veror. Ekzaktësisht, sikurse ne po tentojmë (ëndërojmë) ta drejtojmë ekonominë tonë, dhe pa marrë asnjë masë balancuese. Të njëjtat studime theksojnë se rajonet veriore dhe malore jo vetëm nuk po impaktohen negativisht, por po përfitojnë nga këto ndryshime klimatike. Ndërkohë, trendi i imigracionit shqiptar është në kah të kundërt, nga zonat malore e veriore drejt zonave bregdetare dhe të ultësirës perëndimore. Për këto arsye, duhet të orientojmë politika publike që synojnë, së pari, frenimin e këtij fenomeni imigrues, dhe më tej, ripopullimin e zonave veriore e malore.

Nëse bëjmë një analizë mbi vëzhgime të situatës urbane në vend do të identifikojmë me lehtësi se qytetet shqiptare, në këto 27 vjet, janë zhvilluar të diferencuara në dy tipologji diametrikisht të kundërta: në qytete me shtrirje të gjerë (të tejshtrira), të mbipopulluara dhe me densitete të larta banimi (banor për njësi të sipërfaqes); dhe në qëndra të vogla banimi, të nënpopulluara dhe me densitete të ulta banimi. Dhe kjo është një mënyrë shumë e keqe zhvillimi, jo vetëm se impaktet nga ndryshimet klimatike janë të larta, por cka është më e rëndësishme edhe se kostot për administrim dhe menazhim publik janë të papërballueshme. Qyteteve të mëdha ju mungojnë hapsirat e hapura apo korridoret rrugore për të zhvilluar infrastrukturën inxhinierike apo sociale, edhe në rastin kur paratë publike nuk mungojnë. Kurse qëndrave të vogla urbane ju mungojnë paratë (sepse mungojnë taksapaguesit) për këto investime, megjithëse nuk ju mungojnë territoret.

Shoqëria shqiptare duhet të kuptoj sa më shpejt se ky shteg që kemi marrë na drejton e mban  asgjëkundi tjetër vecse në një Atdhe territorialisht të përdhosur, të braktisur dhe të disbalancuar në popullim; në një sistem politik të centralizuar dhe të dominuar vetëm nga tre-katër njerëz; në një model ekonomik oligarkik të mbështetur vetëm në konsum; në një model urban të mbështetur vetëm në dy tipologji qëndrash të banuara të cilat prodhojnë varfëri urbane, keqjetuarje dhe shëndet public të rrezikuar. Është dhe mbetet detyrë patriotike e elitës politike të marri një qëndrim të qartë politik për një rishpërndarje të balancuar të popullsisë nëpër territorin kombëtar. Është dhe mbetet detyrë deontologjike e elitës teknike dhe intelektuale që këtë qëndrim politik ta përkthejnë në teza teknike. Dhe është e mbetet obligim i administratës publike që këto teza teknike që zbërthejnë këtë qëndrim politik, ti përkthejnë masa, programe dhe projekte konkrete.