DËSHTIMI I PARALAJMËRUAR DHE DOMOSDOSHMËRIA E MBETUAR PËR NJË REFORMË TERRITORIALE. Mapo, 27. 09. 2017

Altini është një i ri nga periferia e Tiranës që me shumë përpjekje mundohet të vonojë falimentin e bar-kafesë së familjes. Ai është një djalë ekstremisht i qetë, c’ka ma shtoji habinë, kur dje në mesditë e gjeta duke debatuar fortë më disa policë bashkiakë. ‘Cfarë ka Altin?’- e pyeta duke e tërhequr për ta larguar nga mjedisi i tensionuar. ‘C’të kem,’ - më tha - ‘ka tre ditë që është prishur rubineti i tubacionit kryesor dhe administratori na thotë se pret përgjigje nga bashkia! Gjithë lagjia nuk ka ujë, ndërsa uji ka përmbytur rrugët e po na hyn nëpër shtëpi! Vajta e bleva një rubinetë me paratë e mia dhe kur po e vendosja vijnë këta dhe thonë se do më arrestojnë për ndërtim paleje!’. Këto ishin fjalët e Altinin që për mua përkufizojnë fundfinishin e Reformës Territoriale; qytetarë që nuk marrin më shërbime, përvecse demokracisë së cunguar përsa kishin një kryekomunar që e zgjidhnin vet dhe kanë një administrator që ju’a emërojnë të tjerët.

Me një fjalë një dështim i plotë për një reformim bazik qeverisës, që ka qenë dhe mbetet më shumë se i nevojshëm në këtë stat të zhvillimit dhe modernizimit të vendit. Nevojë kjo që ka evoluuar nga tentativat e ministrit Blushi 2004 dhe Olldashi 2006 në domosdoshmëri në vitin 2009, kohë kur qeveria e asaj kohe draftoi një ligj të ri për planifikimin dhe zhvillimin e territorit. Ishte ky ligj shumë modern dhe i mbështetur në parimet bazike të devizës themelore të BE, atë të qeverisjes së mirë, që kushtëzonte një reformim të thellë dhe të plotë të administrimit lokal dhe qeverisjes territoriale. Atje ku qeverisja Nano dhe Berisha dështuan për të krijuar mazhorancën parlamentare që kërkon miratimi i një reforme të tillë, duket se suksesoi qeveria Rama! Ai, edhe me ndihmën e ndërkombëtareve, arriti të grumbullonte numrin e nevojshëm të deputetëve për ta miratuar, ndërkohë që dështoi në konceptimin dhe formulimin e duhur të saj!  

Reforma Territoriale dështoi, së pari, në kuptimin demokratik sepse pushteti ju largua qytetarit. Zvogëlimi i numrit të njësive vendore për administrimin e të cilave ushtrohet aktiviteti i përzgjedhjes me votë, ka si rrjellim logjik zmadhimin e shtrirjes territoriale të tyre, dhe kjo nënkupton një numër më të madh votuesish për përzgjedhjen e kryebashkiakut. Largimi i mundësisë për të kushtëzuar me votë, zvogëlon edhe ndikimin e votës qytetare dhe kjo ka ndikim direkt në demokracinë vendore. Reforma territoriale dështoi, gjithashtu edhe, në kuptimin e cilësor dhe sasior të shërbimeve publike që pushteti vendor është i detyruar me ligj t’ju ofroj qytetarëve. Zëvendësimi i kryekomunarëve/bashkiakëve të njësive të vogla me administratorë, e pa shoqëruar kjo me kalim të funksioneve qeverisëse nga kryebashkiakët te administratorët, rezultoi me burokraci të shtuar dhe produktivitet të munguar të performancës së këtyre të fundit.

Por tentativa për të bërë një Reformë Territoriale dështoi edhe në synimin e saj parësor, atë ekonomik. Sot 13 bashki të reja mund të konsiderohen të falimentuara, 9 nga të cilat pas Reformës. Parashikimit të parareformimit se bashkitë e reja do fuqizohen ekonomikisht sot i vihet përballë fakti empirik se, detyrimet e prapambetura të pushtetit vendor kanë arritur në vlerën e 90 milionë dollarëve. Një raport fundit i Ministrisë së Financave ka evidentuar se vetëm gjatë tremujtorit të dytë të këtij viti, ky borxh është rritur me 37 milion dollarë dhe nga 61 njësi të pushtetit vendor 57 prej tyre janë në borxhe. Megjithëse hartuesit e kësaj reforme na premtuan një kursim të parave publike prej 80 milion euro, duket se vetëm për vitin 2018-të qeveria do të rritë transfertën nga buxheti për bashkitë në masën 5%, ndërsa do të fillojë të japë edhe 25% të të ardhurave nga taska e qarkullimit të automjeteve dhe 2% nga tatimi i të ardhurave personale. 

Dukshëm e ashtuquajtura Reformë Territoriale degjeneroi në një hartë më ngjyra të bukura, ndërsa nevoja për një reformim të tillë mbetet si një shpatë e ngritur mbi kokën e demokracisë lokale dhe ekonomisë kombëtare. Ajo duhet trajtuar seriozisht mbështetur në dy parakushtet bazike për suksesin e saj. Nuk mund të projektohet një ndarje apo bashkim mekanik i njësive ekzistuese të qeverisje vendore pa vendimarrë më parë për një shpërdarje të balancuar të popullsisë në territor, dhe një ndarje proporcionale të funksioneve qeverisëse midis niveleve të qeverisjes. Vetëm kështu mund të projektojmë mundësi konkrete për bashki në sukses ekonomik, mjedisor e social që menaxhojnë e administrojnë territore të populluara nga qytetarë dhe famije në prosperitet. Shanset i kemi, diskursi opozitar po na i premton, na mbetet vetëm të guxojmë!