VETORGANIZIMI NË CËSHTJET URBANE DHE DEMAGOGJIA MAJTISTE. Mapo, 07. 08. 2017

(Një rast shqiptar dhe një praktikë perëndimore)

Një ngjarje e bukur me dimension urban nuk e la pa tërhequr vëmendjen time profesionale. Një qytetar i përgjegjshëm dhe zonja e tij kishin dalë nga korniza e përmirësimit të cilësisë familjare të jetesës nëpërmjet investimit te apartamenti privat, për të kaluar te përmirësimi i jetesës duke investuar te bashkëpronësia! Ata kishin përdorur një sasi parash të familjes për të përmirësuar hapsirat e përbashkëta të pronësisë në ndërtesën e banimit ku jetonin. Nga pikëpamja urbanistike, kjo është një fitore e madhe. Së pari, nga dimensioni i nevojës së ndërtesave të banimit - si element të njësisë urbane - është shumë positive që qytetarët kuptojnë se banesa e tyre sado e modernizuar nuk ka vlerë e lokalizuar në një ndërtesë në mjerim. Së dyti, nga dimensioni i jetesës urbane në komunitete - qytetari si element i grupit në bashkëpronësi - është akoma më positive që qytetarët e kuptojnë se mirëqënia familjare nuk ka vlerë në varfërinë e komunitetit.

Megjithëse nga pikëpamja urbane ishte një fitore e madhe, kjo ngjarje nga pikëpamja e lirisë së medias dhe vërtetësisë së informimit publik ishte një dështim total. Media e kastës arriti që edhe këtë praktikë të mirë urbane, që duhet ‘paketuar’ dhe shpërndarë në gjithë territoret e komunitetet urbane, ta konvertojë në një farsë në shërbim të propogandës majtiste. Kushdo që njeh shkencat e komunikimit publik e dalloi lehtësisht, nga kronika e njëjtë e mediatuar, se theksi u hoq nga kontributi real në cështjet urbane, për tu vendosur te informacioni propogandistik se qytetari ishte i persekutuar dhe paratë i kishte përfituar nga një vendim specific i Kryeministrit Rama. Me një fjalë, duhet t’ja dimë për nder z. Rama dhe socializmit, më shumë se qytetarit që doli jashtë skemave burokratike majtiste për të dhënë një shembull konkret të djathë ku ndihma e ‘atij që ka’ mund të shkoj te ‘ai që nuk ka’ pa filtrat e institucioneve burokratike të shtetit!

Sidoqoftë, le ti ikim propogandës dhe demagogjisë për tu kthyer te ajo që ka synim të shpërndajë ky shkrim: domosdoshmërinë e përfshirjes qytetare në planifikim dhe vendimarrje për cështjet urbane. Një proces racional dhe demokratizues, ky, që bëhet akoma më i domosdoshëm në qeverisjen e centralizuar kombëtare Rama dhe qeverisjen përjashtuese lokale Veliaj, edhe pse dekada larg praktikave të mira që na vijnë nga vëndet perëndimore dhe jo vetëm. Për këtë mënyrë menazhimi urban, i cili ka një histori të gjatë në Hollandë dhe në këtë moment po bën bujë në vendet si Brazili dhe Kina, ne kemi folur më parë dhe do flasim në vazhdim. Në kuptimin teorik, kjo tendencë demokratizuese për planifikim pjesmarrës dhe bashkë-punues bazohet në teorinë e Jugen Habermas të ‘veprimit komunikues’ dhe kërkesës së tij për t’u rifokusuar në jetën e përditshme, përtej regjimeve burokratike të institucioneve qeverisëse.

Por sot do fokusohemi praktikisht te një formë specifike e saj, që përputhet me karakteristikat e projektit shqiptar për të cilin po flasim. Për financimin e projekteve të vet-organizimit, apo e thënë ndryshe mbështetjen e inisiativave ‘qytetare’ nga buxhetet qeverisëse. Sepse këtë duhet të bëjë qeverisja vendore e Tiranës dhe jo të shpërndajë dekorata populiste. Ajo duhet ti stimulojë që të lindin, ti identifikojë që ekzistojnë, ti prioritizojë sipas impaktit komunitar, ti kornizojë në terma normativë e teknikë, dhe ti financojë sipas mundësive konkrete të saj! Për këtë ka nevojë ‘qyteti shqiptar’ dhe për këtë po flasim sot! Për një shpjegim sa më gjithëkuptues do marim një shëmbull të mirë që na vjen nga Holanda e viteve 1970, ku një zhvillues projektesh ndërtoi një lagje prej 500 njësish banimi rreth 12 blloqesh në Leusden, një fshat i vogël afër Amersfoort.

Për arsye se administrata lokale nuk kishte eksperiencë dhe financa për menaxhimin e një zgjerimi të tillë urban, u dakortësua që administrata ti paguante shumën prej 59. 000 euro/ vit për menazhimin e hapsirave publike dhe të gjelbërta, organizatës së bashkëpronarëve rezident, e cila do të merrej me menaxhimin. Duke përdorur këtë shumë plus një shtesë kontribut nga rezidentët organizata ka menazhuar për 40 vjet hapsirat publike dhe të gjelbërta. Kanë ndërtuar një pishinë, fushë tenisi, ishull aventurash (për fëmijët), fushë basketbolli dhe kanë vendosur Tv kabllor. Si rezultat i kësaj mënyre menaxhimi, ku burokratët e qeverisë u zëvendësuan nga vet-organizime qytetare, vlera e banesave është 10 % më e lartë se kufitaret. Ky ishte një shembull i thjeshtë sa për këtë shkrim, por nëse vërtet duam që qytetet tona ti ikin fasadizmit e ti kthehen prosperitetit urban, duhet që kjo frymë gjithëpërfshirjeje dhe vet-organizimi komunitar ti përfshijë edhe ato.